Wystawa „Merci France – Les Polonais”, historia wsparcia udzielonego przez społeczność francuską i emigracje polityczną Polakom i Polsce w czasie walki o niepodległość w latach 1981-1990.
W tym roku mija czterdzieści lat od wprowadzenia przez rząd gen. Wojciecha Jaruzelskiego stanu wojennego. Miał on na celu zdławienie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Na tę wiadomość natychmiast zareagowały centrale francuskich związków zawodowych, organizując solidarną pomoc. Zwróciły się one w tej sprawie do przebywającego w Paryżu Piotra Jeglińskiego, znanego działacza opozycji demokratycznej, który w tym czasie był członkiem założycielem Komitetu Organizacyjnego NSZZ „Solidarności” w Paryżu. Był on od 1978 r. szefem-założycielem wydawnictwa „Editions Spotkania” z siedzibą w Księgarni Polskiej na Boulevard Saint-Germain. Wydawał książki zakazane w tym czasie w Polsce doby PRL, od poezji po książki historyczne i przemycał je do kraju poprzez rozbudowaną siatkę kurierów. Przemycał też powielacze i materiały drukarskie, dzięki czemu mógł powstać w Polsce pod rządami komunistów podziemny ruch wydawniczy. Wspierały go w tej działalności – w sposób konspiracyjny – francuskie prawicowe związki zawodowe, m.in. kolejarzy.
Tuż po 13 grudnia 1981 r. pomoc francuskich przyjaciół Polski nabrała nowego znaczenia i wymiaru. Piotr Jegliński i członkowie polskiej emigracji wraz z Komitetem Koordynacyjnym NSZZ Solidarność w Paryżu uczestniczyli i współorganizowali wiele wydarzeń, podczas których znane osobistości francuskiego świata polityki, kultury i sztuki, mediów wyrażały swoją solidarność z Polakami, walczącymi o demokratyczne przemiany w ich ojczyźnie. Na oddanym do jego dyspozycji przez właściciela statku turystycznym na Sekwanie Piotr Jegliński z polskimi artystami stworzył głośny happening z kukłą Jaruzelskiego, przepływając pod gmachem obradującego właśnie Parlamentu francuskiego. Na dworcu kolejowym Gare du Nord wstrzymali ruch pociągów, przykuwając się kajdankami do pociągu relacji Paryż–Moskwa. Te i liczne inne działania, poruszające francuską i międzynarodową opinię publiczną nie byłyby możliwe bez dyskretnej pomocy francuskich związkowców, kolejarzy i funkcjonariuszy policji.
Z Francji ruszył też w grudniu 1981 r. pierwszy konwój z pomocą humanitarną do Polski. 100 ciężarówek wiozło różnego rodzaju dary zorganizowane przez miasto Paryż i społeczeństwo francuskie, które z ogromnym zaangażowaniem odpowiedziało na apel związków zawodowych, przygotowując paczki z lekami, żywnością, ubraniami. Bohaterstwem wykazali się kierowcy, jadąc do kraju, na którego ulicach stały czołgi.
Ten czas i te wydarzenia ma przypomnieć multimedialna wystawa „Merci France – Les Polonais”, przygotowywana przez Fundację Editions Spotkania. Prezentowana w Paryżu w grudniu 2021 r. wystawa będzie też wyrazem wdzięczności dla społeczeństwa francuskiego za wszystkie akty wsparcia i pomocy udzielonej opozycji demokratycznej i solidarność z Polakami w mrocznym okresie stanu wojennego.
Wernisaż wystawy „Merci France – Les Polonais” został zaplanowany w symbolicznym dla Polaków dniu – 13 grudnia 2021 r., w siedzibie Mouvement Démocrate (MoDem) przy 133 bis Rue de l’Université.
Wystawę będzie można oglądać w dniach 6-17 grudnia 2021 r.
Partnerzy wydarzenia: Mouvement Démocrate, Institut Polonais Paris, Archiwa Państwowe – Archiwum Akt Nowych w Warszawie.
Projekt finansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2021.
Wystawa „Merci France – Les Polonais”, historia wsparcia udzielonego przez społeczność francuską i emigracje polityczną Polakom i Polsce w czasie walki o niepodległość w latach 1981-1990.
Opis zadania: Budowanie dobrego wizerunku Polski przez organizacje polonijne.
W ramach projektu zaplanowano zorganizowanie wystawy, której celem będzie szerzenie wiedzy o często zapominanych wydarzeniach z historii Polski współczesnej. Zarówno o stosunkach wewnętrznych, jak i ich uwarunkowaniach międzynarodowych w okresie stanu wojennego i pierwszych latach po jego zniesieniu. Celem wystawy jest także upowszechnienie wiedzy na temat wsparcia, jakie udzieliło Polsce i Polakom społeczeństwo francuskie oraz osoby przebywające na emigracji politycznej w latach 1981- 1990.
Le 13 décembre 1981, la loi martiale est proclamée en Pologne par le gouvernement communiste. Des dizaines de milliers de personnes sont arrêtées et envoyées dans des camps d’internement. Les communistes tentent de rétablir brutalement leur autorité par un coup de force face à Solidarność, le mouvement syndical libre qui venait de naître. La situation dégénère aussi d’un point de vue économique, les tickets de rationnement sont rétablis….
En même temps, des centaines de milliers de Polonais se retrouvent coupés de leur patrie. Les lignes téléphoniques sont bloquées ; lorsqu’elles furent rétablies après des mois, elles étaient désormais accompagnées par une voix automatique répétant sans cesse : « conversation contrôlée, conversation contrôlée ». Des milliers de Polonais se retrouvent bloqués en France sans pouvoir revenir, inquiets pour le futur de leur patrie.
La France partage avec la Pologne une longue histoire d’amitié ayant compté parmi de nombreux épisodes l’accueil de la « Grande émigration » à Paris à partir de 1831, consécutivement à l’insurrection et au soulèvement ayant éclaté en novembre 1830 contre l’empire russe. Parmi les hommes illustres ayant rejoint les rangs de cette émigration, il y eut Frédéric Chopin. Un des grands amis des Polonais et de leur cause fut Victor Hugo. Lorsque la Grande Guerre tirait à sa fin, la France fut aux côtés des États-Unis le plus grand allié de la Pologne ressuscitée après plus de cent ans de partages.
Quand la loi martiale est déclarée en 1981, la France et son peuple se mobilisent massivement de façon spontanée pour aider la Pologne une nouvelle fois meurtrie. Des cartes de séjour sont distribuées ainsi que des aides sociales. Le maire de Paris de l’époque, Jacques Chirac, organise des logements sociaux pour des Polonais en France et un grand convoi humanitaire de plus d’une centaine de camions est envoyé en Pologne quelques jours seulement après la proclamation de la loi martiale. Ces camions étaient conduits à la frontière polonaise par les PDG des grands groupes français de l’époque. Ces convois transportaient aussi des matériaux clandestins et « illégaux » nécessaires au fonctionnement de la presse clandestine, sans laquelle l’esprit de résistance insufflé par Solidarność aurait risqué de perdre de son élan. Un grand nombre de militants de Solidarność sont en cavale.
Très rapidement, dans la majorité des grandes villes et dans les villages de France entre 1981 et 1982 se créent spontanément des comités de soutien à Solidarność. Ces communautées vont fournir à la Pologne et à Solidarność une aide matérielle et logistique essentielle qui va durer jusqu’à la fin des années 1980.
Cette exposition est dédiée à tous les Français et toutes les Françaises qui, souvent dans l’anonymat, ont participé à cette mobilisation populaire de soutien à une nation en détresse.
Na wystawie zaprezentowano dokumentację fotograficzną oraz artefakty dotycząc m.in., takich wydarzeń:
L’exposition présente des documents photographiques et des artefacts liés, entre autres, à ces événements :
Akcja zatrzymania pociągu relacji Paryż – Warszawa – Moskwa na dworcu Gare du Nord (3 maja 1984 r.)
Duży oddźwięk w mediach miała akcja zatrzymania pociągu relacji Paryż–Warszawa–Moskwa na Dworcu Północnym w Paryżu. Była to forma protestu przeciwko aresztowaniu we wrześniu 1982 r. czterech byłych członków KSS KOR, a w grudniu siedmiu działaczy „Solidarności”. Powodzenie akcji było możliwe dzięki współpracy z centralą związkową Force Ouvriere.
Do stojącego na stacji pociągu, przykuło się kilku działaczy ówczesnej opozycji ubranych w więzienne uniformy z naszytymi nazwiskami aresztowanych. Dodatkowo wagony zostały oblepione naklejkami, m.in. z rysunkiem satyrycznym przedstawiającym gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Akcja była na żywo zarejestrowana przez obserwujących całe wydarzenie francuskich dziennikarzy.
Action de blocage du train Paris-Varsovie-Moscou, la Gare du Nord, le 3 mai 1984;
L’arrêt du train Paris-Varsovie-Moscou à la gare du Nord à Paris a été très médiatisé. Il s’agissait d’une forme de protestation contre l’arrestation de quatre anciens membres du KSS KOR en septembre 1982, et de sept militants de Solidarité en décembre. Le succès de l’action a été rendu possible par la collaboration avec le siège du syndicat Force ouvrière.
Plusieurs militants de l’opposition, vêtus d’uniformes de prison sur lesquels étaient cousus les noms des personnes arrêtées, étaient enchaînés à un train à l’arrêt dans la gare. En outre, les wagons étaient couverts d’autocollants, dont un dessin satirique représentant le général Wojciech Jaruzelski. L’action a été enregistrée en direct par des journalistes français qui ont suivi tout l’événement.
Akcja balonowa – 10 tys. balonów = 40 tys. broszur wypuszczonych z Borholmu w kierunku Polski (5 marca 1982)
W latach osiemdziesiątych w plastikowych pojemnikach, przymocowanych do balonów (10 tys. szt.) wysłanych w kierunku kraju z Bornholmu przerzucono 40 tys. broszur z artykułami informacyjnymi, ale i różnymi przydatnymi dla opozycji w kraju instrukcjami, m.in. jak drukować ulotki, jak robić farbę, jak się ukrywać czy poradami prawnymi. W tym czasie reżimowe media w kraju informowały, iż w balonach zostały do Polski wysłane groźne zarazki. A w 1985 r. w rocznicę podpisania porozumień sierpniowych, Piotr Jegliński zorganizował równie spektakularną akcję, niedaleko Kołobrzegu z wyczarterowanego jachtu w czasie burzy zostało wyrzuconych dwa tysiące plastikowych paczek z książkami wydawców emigracyjnych: Polonia Book Found, Odnowy, Instytutu Literackiego i Editions Spotkania oraz Kontakt. Paczki były opakowane w folię bąbelkową, aby mogły utrzymać się na wodzie i nie zatonąć. Lądowały one na bałtyckich plażach, poczynając od wyspy Wolin, po Hel, aż do wybrzeży ówczesnych Republik Bałtyckich.
Action „Balons” – 10 000 ballons avec 40 000 brochures lâchés au dessus de l’île de Bornholm en direction de la Pologne, le 5 mars 1982;
Dans les années 1980, 40 000 brochures contenant des articles d’information, mais aussi diverses instructions utiles pour l’opposition dans le pays, telles que comment imprimer des tracts, fabriquer de la peinture, se cacher ou des conseils juridiques, ont été transportées depuis Bornholm dans des conteneurs en plastique attachés à des plus de 10 000 ballons. À l’époque, les médias communistes ont rapporté que des germes dangereux avaient été envoyés en Pologne dans ces ballons. Et en 1985, à l’occasion de l’anniversaire de la signature des accords d’août, Piotr Jegliński organise une action tout aussi spectaculaire : près de Kołobrzeg, deux mille colis en plastique contenant des livres d’éditeurs de l’émigration sont jetés d’un yacht affrété pendant une tempête : Polonia Book Found, Odnowy, Institut littéraire et Editions Spotkania ainsi Kontakt. Les colis ont été emballés dans du papier bulle pour les maintenir à flot et les empêcher de couler. Ils ont débarqué sur les plages de la Baltique, de l’île de Wolin à Hel, jusqu’à la côte des républiques baltes de l’URSS.
Organizacje francuskie podczas manifestacji z okazji 1. maja wyrażające swoje poparcie dla polskiej Solidarności (lata 80-te)
Des organisations syndicales françaises expriment leur soutien à Solidarność pendant la manifestation du premier mai, années 1980.
Akcja topienia kukły gen W. Jaruzelskiego na Sekwanie w rocznicę wprowadzenia stanu wojennego (lata 1985 lub 86)
Spektakularny rejs statkiem wycieczkowym po Sekwanie z udziałem francuskich dziennikarzy, w czasie którego została spalona i wyrzucona do wody kukła gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Nastąpiło to w symbolicznym miejscu, bo przy pomniku Statuy Wolności. Akcja była jedną z licznych manifestacji przypominjących Francuzom o sytuacji w Polsce.
Action de noyer dans la Seine l’effigie du général Jaruzelski. Paris, date–anniversaire de l’instauration de l’état de guerre
Croisière spectaculaire sur la Seine avec la participation de journalistes français, au cours de laquelle une marionnette du général Wojciech Jaruzelski a été brûlée et jetée à l’eau. Elle s’est déroulé dans un lieu symbolique, près de la statue de la Liberté. Cette action était l’une des nombreuses manifestations rappelant aux Français la situation en Pologne.
W latach 1978 – 1990 Editions Spotkania wydało ponad 100 tytułów publikacji w językach polskim, czeskim, rosyjskim, włoskim i francuskim. Były one drukowane w Paryżu, Rzymie i Londynie oraz przemycane do Polski.
Livres publiés par Editions Spotkania dans les années 1978–1990. 100 titres publiés en polonais, tchèque, italien, français. Imprimés à Paris, Rome et Londres, ils passaient clandestinement en Pologne.
W takich puszkach przemycano do Polski m.in. miniatury książek, ulotki i materiały drukarskie. A w okładkach książek – mikrofilmy materiałów do druków.
Dans les boîtes de ce type, on faisait passer des livres en format miniature, des tracts, du matériel d’imprimerie. Les couvertures de livres contenaient des microfilmes avec des textes à imprimer.
Yves Montand na Uniwersytecie Warszawskim wspiera kandydatów Solidarność podczas kampanii wyborczej – 1989 r.
Yves Montand a l’Université de Varsovie soutenant les candidats de Solidarność pendant la campagne électorale de 1989.
