Seria Powrót pisarzy to symboliczny akt przywrócenia właściwego miejsca w kulturze polskiej tym spośród pisarzy, poetów i publicystów, którym odmawiano tego publicznie w Polsce do 1989 roku.
Od samego początku władze komunistyczne PRL konsekwentnie nie dopuszczały do zaistnienia
w szerszej świadomości społecznej faktu, że w trakcie i po zakończeniu II wojny światowej szeroko rozumiana literatura polska rozwijała się bujnie również na emigracji. Co prawda, rozwijała się w odmiennych niż w kraju warunkach, bo w wolności słowa, ale jej zasięg był ograniczony w zasadzie tylko do wychodźstwa. Wszystkich pisarzy tworzących na emigracji, poza nielicznymi wyjątkami, objęto w kraju z powodów politycznych zakazem publikowania ich dzieł. Nie byli obecni w kanonie lektur szkolnych. Kolejnym pokoleniom Polaków nie dane było poznać bogactwa, piękna i siły literatury powstałej z dala od kraju. Rozpowszechnianie w obiegu podziemnym utworów pisarzy emigracyjnych, ze wszech miar bohaterskie i godne najwyższego uznania, miało siłą rzeczy ograniczony zasięg.
We współczesnej świadomości społecznej, zarówno starszego pokolenia, pamiętającego jeszcze czasy PRL, jak i młodszego, pisarze ci są w dalszym ciągu nieobecni, a znani jedynie wąskiej grupie literaturoznawców i historyków.
Chcemy, aby seria Powrót pisarzy dotarła do jak najszerszego grona odbiorców.
Nad kształtem serii i doborem tytułów pracował Andrzej Paluchowski, wieloletni dyrektor biblioteki KUL, osoba niezwykle zasłużona dla scalania i upowszechniania w czasach PRL literatury tzw. drugiego obiegu.
Obecnie we współpracy z Narodowym Centrum Kultury oraz Wydawnictwem Editions Spotkania opublikowaliśmy cztery tytuły otwierające serię Powrót pisarzy. Ich wydanie było finansowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W najbliższym czasie planujemy wydanie siedmiu kolejnych, a docelowo w serii ma znaleźć się ok. 60 tytułów.
1. Józef Łobodowski, „Rachunek sumienia”
„Rachunek sumienia”, to tom wierszy, który po raz pierwszy był publikowany przez wydawnictwo Editions Spotkania w 1987 roku, poza cenzurą, w drugim obiegu.
„Rachunek sumienia” to wybór poezji dokonany przez samego autora, składa się z wierszy powstałych podczas wojny i na emigracji. Jedynie te o tematyce ukraińskiej w dziale drugim tomu postały przed wojną. Tom wierszy znakomicie ilustruje nadany poecie przydomek „ostatniego romantyka XX w.”
Książka podzielona została na siedem działów. Pierwszy dział objął wiersze, które powstały podczas wojny. W dziale drugim znalazły się wiersze o tematyce ukraińskiej, powstałe jeszcze przed wojną, dział trzeci i czwarty związane są z pobytem w Hiszpanii, następne działy to wiersze erotyczne, religijne i osobiste. W ostatnim zbiorze są trzy utwory nigdzie niedrukowane, między nimi „Tryptyk zamiast testamentu”.
Józef Łobodowski, poeta, pisarz, publicysta, dziennikarz radiowy i tłumacz – przeżył na obczyźnie prawie 50 lat. Był zakazany w PRL jako wróg komunizmu. Na emigracji opublikował 11 tomów poezji i 7 prozy. Przed II wojną światową był twórcą awangardy lubelskiej, współpracował z emigracją ukraińską i kaukaską. Był zafascynowany Wschodem. Wiódł barwne życie buntownika i słynął z licznych awantur oraz ostrych wypowiedzi. Podczas kampanii wrześniowej służył w brygadzie kawalerii zmotoryzowanej płk. Stanisława Maczka. Przez Węgry przedostał się do Francji, gdzie został aresztowany i osadzony w więzieniu wojskowym w Paryżu. Po zwolnieniu dotarł do Hiszpanii. Jego pobyt w Madrycie, gdzie tworzył polską sekcję w Radiu Madryt, sprawił, że stał się miłośnikiem kultury hiszpańskiej oraz romansów i ballad cygańskich. Zmarł w Madrycie w 1988 roku.
2. Tadeusz Wittlin, W tawernie „Pod Białym Koniem”
W tawernie „Pod Białym Koniem” to zbiór esejów poświęconych cyganerii artystycznej nowojorskiej dzielnicy Greenwich Village na Manhattanie. Tadeusz Wittlin w sposób niezwykle barwny i sugestywny przestawia życie i niepowtarzalny styl bycia aktorów, poetów, malarzy, muzyków, literatów, jak też osób pretendujących do uznania ich za artystów, tworzących w połowie lat sześćdziesiątych XX wieku niezwykle twórcze środowisko, oddziaływujące nie tylko na Amerykę. Autor zabiera czytelników w niezwykłe, legendarne miejsca Greenwich Village na Manhattanie, jak na przykład tytułowa tawerna „Pod Białym Koniem” – White Horse Tavern, czy „Zwariowany Zakątek” – Crazy Corner, galerie sztuki i miejsca historyczne.
Tadeusz Wittlin jest prawdopodobnie jednym z najmniej znanych w Polsce pisarzy, którzy osiągnęli sukces w Stanach Zjednoczonych. Przed wojną swoje teksty publikował w „Cyruliku Warszawskim”, w czasie II wojny światowej przebywał w sowieckim łagrze w Workucie. Po uwolnieniu wstąpił do Armii Andersa. Został mianowany oficerem informacyjnym oraz dziennikarzem w zespole „Parady”, pisma publikowanego dla Polskich Sił Zbrojnych. Po demobilizacji Wittlin pracował krótko w Paryżu, a potem wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie początkowo był tłumaczem oraz scenarzystą Radia Wolna Europa i Głosu Ameryki. W 1959 r. został redaktorem polskojęzycznego czasopisma „Ameryka” wydawanego przez Agencję Informacji Stanów Zjednoczonych. Gdy mieszkał wraz z żoną w Waszyngtonie, ich dom był otwarty dla polskich pisarzy, artystów i intelektualistów. W stanie wojennym wysyłali do Polski paczki z żywnością oraz odzieżą.
3. Kajetan Morawski, Tamten brzeg
„Tamten brzeg” – wspomnienia Kajetana Morawskiego – został po raz pierwszy wydany w 1960 roku na emigracji przez Księgarnię Polską w Paryżu. To publikacja odznaczająca się wysokimi walorami literackimi, wyróżniona nagrodą „Wiadomości”, emigracyjnego tygodnika społeczno-kulturalnego wydawanego w Londynie w latach 1946–1981. Wspomnienia obejmują historię rodziny autora, okres czynnego udziału w życiu politycznym przed i w czasie wojny oraz krótkie szkice dotyczące ważnych wydarzeń historycznych bądź wybitnych postaci epoki. Wspomnienia zostały napisane znakomitym, czasem gawędziarskim wręcz stylem, polszczyzną pełną polotu i wykwintu.
Kajetan Morawski (1892-1973), dyplomata, jeden z najmłodszych członków rządu Wincentego Witosa, wiceministra w Ministerstwie Skarbu podczas rządów Eugeniusza Kwiatkowskiego, ambasadora przy rządzie generała de Gaulle’a.
Kajetan Morawski po wojnie pozostał do końca życia na emigracji. Działał społecznie, jego mieszkanie w Londynie odgrywało rolę polskiej ambasady, uczestniczył również w życiu politycznym polskiego Londynu. Był świetnym pisarzem i publicystą.
4.Władysław Anders, „Bez ostatniego rozdziału. Wspomnienia z lat 1939-1946”
Bez ostatniego rozdziału to wspomnienia Władysława Andersa z lat 1939-1946, choć znajdziemy w nich również informacje o latach spędzonych wojsku w 1919 roku, studiach we Francji, o działalności w dwudziestoleciu międzywojennym, czy o przewrocie majowym w 1926 roku.
Czytając wspomnienia generała Andersa jesteśmy świadkami kampanii wrześniowej, śledzimy tragiczne położenie wojska polskiego, próbę przedarcia się na Węgry i niewolę bolszewicką.
W czerwcu 1941 roku Anders zostaje zwolniony z więzienia i wówczas rozpoczyna się okres wytężonej pracy organizacyjnej nad tworzeniem armii polskiej w ZSRR. Generał przytacza rozmowy ze Stalinem i przedstawicielami najwyższych władz sowieckich demaskując nieuczciwość Rosjan i niespełnione obietnice. Poznajemy losy 22 tysięcy Polaków, ich wyprowadzenie z ZSRR, drogę przez Irak, Iran, Palestynę oraz walki z Niemcami we Włoszech: bitwę o Ankonę, Monte Cassino, zdobycie Santa Sofia, Predappio i Monte Grosso, bitwę o Bolonię.
W swoich wspomnieniach Władysław Anders dużo miejsca poświęca sprawom polityki i miejsca Polski na arenie powojennego świata. Wyraźnie wskazuje na błędy Rządu Polskiego, wspomina o zdrajcach czy osobach zachowujących się niegodnie.