Wykłady profesora Bohdana Cywińskiego o literaturze polskiej czasu zaborów (1795-1914) ukazują ogromne znaczenie, jakie ma literatura, właśnie „niepodległa baśń”, w życiu narodu pozbawionego swobody i własnego, suwerennego państwa. Subiektywnie wybrana przez autora lista lektur z literatury tego okresu, zestawiona z wybranymi zjawiskami z historii politycznej ma tu pełnić przede wszystkim rolę przykładu dla analizy ogólniejszego zagadnienia funkcji politycznej.
– Złośliwie zapytam, które roczniki Polaków z ostatnich dwustu lat miały szansę przejść przez mądrą, uczciwą i patriotycznie odpowiedzialną szkołę średnią? Sam robiłem maturę w latach stalinowskich, wcześniej – mój Ojciec, Dziadek i Pradziadek uczyli się w gimnazjach carskich, na niepodległą maturę polską udało się trafić tylko Mamie. Wracając do czasów powojennych – po roku 1956 programy szkolne poprawiły się radykalnie, ale do obiektywnej prezentacji ideowego sensu polskiej literatury czasów dawnej niewoli wciąż było im daleko. Kto na przestrzeni wielu pokoleń chciał z jej wartościami naprawdę obcować, czytał sam, poza szkołą, a nierzadko – przeciwko szkole. Oczywiście taką drogę wybierali tylko nieliczni. Było ich wszakże dostatecznie wielu, by wnieść w polską mentalność inteligencką pogląd, że taka ważna ideowo literatura gdzieś istnieje i że Polakowi należałoby kiedyś po nią sięgnąć. Bohdan Cywiński.
Bohdan Hieronim Cywiński, urodzony 19 lipca 1939 roku w Milanówku, jest publicystą, działaczem społecznym, historykiem idei, profesorem nauk humanistycznych. Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, studiował też filozofię na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Jest doktorem filozofii, habilitowanym w dziedzinie historii. W roku 2011 uzyskał tytuł naukowy profesora.
Od lat sześćdziesiątych związany z warszawskim Klubem Inteligencji Katolickiej, publikował w periodykach „Więź” i „Znak”. W latach 1973–1977 był redaktorem naczelnym „Znaku”. Jako działacz opozycji antykomunistycznej współtworzył Uniwersytet Latający (1977) oraz Towarzystwo Kursów Naukowych (1978), będąc jednocześnie jego wykładowcą i rzecznikiem prasowym. W sierpniu 1980 roku został członkiem Komisji Ekspertów przy Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Gdańsku. Jest współredaktorem dokumentów Porozumienia Sierpniowego. Pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego „Tygodnika Solidarność”.
W latach 1981–1990 przebywał we Włoszech, Szwajcarii i Francji, gdzie organizował pomoc dla opozycji w kraju i wydawał kwartalnik polonijny „Widnokrąg”. Jako wysłannik międzynarodowych związków zawodowych uczestniczył w walkach związkowców latynoskich o prawa robotnicze w Chile i Paragwaju. Po powrocie do Polski wykładał na uniwersytetach w Warszawie, Wilnie, Mińsku, Witebsku i Dyneburgu.
W czerwcu 2006 roku został odznaczony przez Prezydenta RP Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.
Wstęp od redakcji:
Poniżej przytaczamy dwie recenzje, napisane przez profesorów – Marka Śliwińskiego i Wiesława Jana Wysockiego, które otwierały w 2006 roku pierwsze wydanie książki Baśń niepodległa, czyli w stronę politologii kultury. Wykłady witebskie autorstwa Bohdana Cywińskiego. Przypominają one genezę powstania Wykładów…, ukazują też ich najważniejsze cechy. Dlatego Redakcja Wydawnictwa Editions Spotkania decydując się na wznowienie uzupełnionych obecnie przez Autora Wykładów, postanowiła w swojej własnej edycji również z pomocą tych recenzji otworzyć zbiór literackich gawęd.
Książka została opatrzona ilustracjami, które polecamy szczególnej uwadze czytelników. Są to reprodukcje pierwszych wydań najważniejszych książek, o których Autor opowiada w gawędach. Książki te, dziś posiadające wartość muzealną, na trwałe wpisały się kulturę polską, co wielokrotnie podkreśla sam Autor. Za możliwość prezentacji ich reprodukcji dziękujemy Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, z którego zbiorów pochodzą wszystkie okładki lub karty tytułowe dziewiętnastowiecznych wydań.
Bohdan Cywiński we Wstępie oraz Posłowiu podkreśla dwie istotne rzeczy. Pierwsza to subiektywizm w wyborze omawianych pozycji książkowych i autorów, a także zamieszczonych w części historycznej wydarzeń, osób i utworów literackich. Książkę należy więc traktować jako obszerny esej poświęcony kulturze polskiej, widzianej przez pryzmat literatury. Druga – to przesłanie, wręcz apel, skierowany tyleż do Ministerstwa Edukacji Narodowej, co i do każdego z nas — odbiorców, uczestników kultury w Polsce – abyśmy, jeśli chcemy formułować mądre opinie o sobie, zapoznali się najpierw ze spisanymi na kartach dzieł literackich przemyśleniami poprzednich pokoleń Polaków.
